‘Mijn vriendin en ik beleven beduidend opwindender seks nu wij ons sinds kort hullen in leer”, mailde enige tijd geleden een 66-jarige man, die daarover ook vragen had: „Is dit pervers? Of geven wij toe aan sluimerende, tot nu toe onderdrukte sm-gevoelens?” De mail werd eind december geplaatst als oproep, en daarop reageerde een andere zestiger, die graag in latex gekleed seks heeft met zijn vriendin. „Catsuits, handschoenen, vrijwel geen bloot te zien. Zelfs het bed is voorzien van latex beddengoed, in de mooie kleur zwart. Dit geeft ons urenlang plezier en ontspanning.”
Ik legde de kwestie voor aan seksuoloog Rik van Lunsen, verbonden aan het AMC in Amsterdam en samen met collega Ellen Laan auteur van het boek Seks, een leven lang leren (2017). Om met de eerste vraag van de leermeneer te beginnen: het antwoord is, het zal u niet verrassen, nee.
„Deze man, en ook de tweede man, heeft een duidelijke fetisj” – een object , uiterlijk kenmerk of lichaamsdeel (uitgezonderd de geslachtsdelen) dat seksuele opwinding veroorzaakt – „maar die is bij beiden onderdeel van plezierige relationele seks. Een fetisj kan problematisch worden als die belangrijker wordt dan de partner, of de partner er zelfs helemaal niet meer toe doet.” In die gevallen wordt gesproken van een parafilie. Maar dan nog zou Van Lunsen het woord pervers nooit gebruiken. „Een parafilie, die ook een handeling kan zijn, is niets anders dan een ongewone seksuele voorkeur. Het wordt pas lastig als iemand daar een ander mee beschadigt of er zelf onder lijdt.”
Dan de sm-gevoelens: leer en sm gaan vaak samen, maar niet altijd. Zolang er niet wordt gespeeld met macht en onderwerping, is er geen sprake van (bd)sm.
Het interessantste woord uit de twee vragen is ‘sluimerend’. Veel mensen kunnen zich best voorstellen dat leer en latex opwindend zijn, want dierlijk (leer), strak en lichaamsvormen benadrukkend (latex), maar een echte fetisj ontstaat in de vroege jeugd. Rond het achtste jaar is bij ieder mens de zogenaamde love-map klaar, de routekaart van het latere seksleven. Voor een fetisj, ook als die zich op latere leeftijd openbaart, is altijd, zegt Van Lunsen, „een logische verklaring” te vinden.
In het geval van leer kan het „de geur van een paardenzadel zijn, het gevoel van een leren bank of een ander materiaal dat glad en prettig aanvoelt.” Een parafilie ontstaat als meerdere voorwaarden voor een gezonde seksuele ontwikkeling afwezig zijn. De grootste risicofactor, zegt Van Lunsen, is een gebrek aan veilige hechting.
Kinderen krijgen al heel jong erecties en andere lichamelijke seksuele reacties. Die hebben nog niks met seks te maken, maar treden op bij hevige emoties. „Als er thuis bijvoorbeeld veel negatieve aandacht is voor bedplassen, en een kind daar weer een lichamelijke seksuele respons op heeft, kan dat leiden tot een parafilie voor latex, vanwege de zeiltjes die op het matras worden gelegd.” Of voor luiers, als die nog worden gebruikt op een leeftijd waarop een kind zich daarvan bewust is. De laatste decennia worden zeiltjes minder vaak ingezet dan luiers, waardoor luierparafilie tegenwoordig vaker voorkomt.
Onder homoseksuele mannen was leer tientallen jaren opvallend populair. Dat de leather-scene lang niet meer zo groot lijkt als in de jaren zeventig en tachtig kan mede komen doordat ouders en omgeving minder negatief zijn gaan reageren op homoseksualiteit. „De hang naar leer binnen die groep had meer te maken met de connotatie met sm dan met het leer zelf. Veel mannen die op mannen vallen hebben een moeizame seksuele ontwikkeling doorgemaakt: hun geaardheid werd op allerlei manieren bedreigd. Zo kunnen macht en onderdrukking deel van de love-map zijn geworden.”
Overigens heeft volgens Van Lunsen vrijwel iedereen een (lichte) fetisj. De vaakst voorkomende is lingerie.
Bron: NRC 2021
