Waarom we het gevaarlijke taboe op BDSM moeten doorbreken

“Hij wilde mijn ribben breken, op de barbeque leggen en opeten.” Het is één van de vele aantijgingen tegen de jonge Amerikaanse acteur Armie Hammer (34) die in januari 2021 naar buiten kwamen. Volgens verschillende ex-vriendinnen, bedpartners en digitale connecties zou Hammer een fetisj hebben voor kannibalisme en misbruik hebben gemaakt van hun onervarenheid met BDSM om ongewild grenzen over te gaan. Tot zware mishandeling aan toe. 

Zoals vaak bij beschuldigingen van seksueel geweld, zijn ze ook nu moeilijk hard te maken. Dat Hammer slachtoffers heeft gemaakt met ernstig seksueel trauma, wordt echter steeds meer aannemelijk. Des te schrijnender zijn de publieke reacties op de onthullingen. Niet alleen staan ze bol van victim blaming, ook worden de serieuze aantijgingen over non-consensuele seks en mishandeling volledig ondergesneeuwd door de lacherigheid over Hammer’s vermeende kinks en fetisjen.

Het maakt iets pijnlijk duidelijk: wie zich uitspreekt als slachtoffer van seksueel geweld binnen BDSM-relaties, stuit eerder op verbijstering en afkeuring dan op steun en begrip. Waar komt die houding vandaan en wat zijn daarvan de gevolgen? En hoe breng je als beginnend kinkster je seksuele verlangens veilig in praktijk? 

Laten we beginnen met een korte uitleg. BDSM is een afkorting voor Bondage (het gebruik van voorwerpen om iemands bewegingsvrijheid te ontnemen), Discipline (het toebrengen van een fysieke sensatie, bijvoorbeeld met een zweep), Sadisme (genot halen uit het toebrengen van pijn of de vernedering van een ander) en Masochisme (genot halen uit het ontvangen van die pijn of vernedering). 

Volgens seksuoloog Erik van Beek draait BDSM om het spelen met machtsverschil. “Bij elk spel is er een verdeling van rollen. De dominante partij neemt het initiatief en de leiding. De onderdanige partij onderwerpt zich aan wat er gebeurt, maar heeft in principe de eindregie als het gaat om grenzen.” Want, en dit kan Van Beek niet vaak genoeg benadrukken, “bij BDSM vindt die onderwerping altijd plaats met wederzijdse instemming. Dat heet consent.” Een basisregel waar Armie Hammer zich naar verluidt dus níet aan heeft gehouden.

Er bestaan talloze handelingen die onder BDSM vallen, maar dat je een keer geëxperimenteerd hebt met pluche handboeien betekent niet perse dat je een BDSM’er bent. Mensen die zich dat label toe-eigenen, omschrijven BDSM veelal als levensstijl, geaardheid of seksuele voorkeur. “Het is iets waarmee je wordt geboren”, vertelt Laura (33) uit Dongen. “Het zit in je, net zoals je van de kleur blauw kan houden of van rockmuziek.”

Sinds een paar maanden heeft Laura een relatie met Martijn (38), ook een BDSM’er. In hun relatie neemt hij permanent de dominante rol aan (‘dom’), zij de onderdanige (‘sub’, van het Engelse submissive). Eén van de grootste misconcepties over BDSM is volgens Martijn dat het altijd gepaard gaat met seks. “Voor mij staan BDSM en seks los van elkaar. Ik vind het bijvoorbeeld leuk om Laura met zwepen te pijnigen, maar hoef daarna niet altijd seks te hebben of klaar te komen.” Ook op de BDSM-feesten waar Martijn pre-corona naartoe ging, zag hij weinig seksuele activiteit. “Het blijft daar meestal bij een praatje en spelen, al schijnt het er in de gayclubs wat wilder aan toe te gaan.” 

Ook de 24-jarige Shadesqueen (haar subnaam) uit het Belgische Gent zit in een langdurige monogame BDSM-relatie. Voor haar is BDSM echt een lifestyle. “Mijn partner maakt veel keuzes voor mij, van de kleding die ik draag tot het eten dat ik bestel in een restaurant.” Het spel draait voor het koppel om straffen en belonen. “Daarbij worden bijvoorbeeld zwepen, vibrators, ijs en vuur gebruikt. Om me daaraan over te kunnen geven, hebben we eerst jarenlang een vertrouwensband moeten opbouwen.”

Hoewel recente cijfers ontbreken, bestaat onder seksuologen een redelijke consensus dat seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen de BDSM-scene niet vaker voorkomt dan daarbuiten. Volgens Van Beek heeft dat te maken met het grote belang dat wordt toegekend aan consent en communicatie. “Onderwerpen waar sinds de #MeToo-beweging breed over wordt gesproken, zijn binnen de BDSM-scene al veel langer gemeengoed. Er worden stopwoorden afgesproken en tijdens het spel wordt regelmatig gecheckt of iemand nog steeds met een handeling instemt.” 

Daarnaast bestaat er een grote sociale controle binnen de scene, beaamt ook Shadesqueen. Ze organiseert munches voor Vlaamse jongeren, dat zijn informele bijeenkomsten voor BDSM’ers waar voorlichting wordt gegeven en ervaringen worden uitgewisseld. “Als iemand verkeerde intenties heeft of grenzen overschrijdt dan gaat het al snel rond in de groep en op het internet.” Een type à la Armie Hammer zou volgens haar al lang uit de groep zijn gegooid. De meeste problemen doen zich dan ook voor bij mensen die niet goed zijn geïntegreerd in de community, zegt Van Beek. “Uit onderzoek blijkt dat slachtoffers van seksueel geweld in BDSM-relaties vooral jonge personen zijn met weinig ervaring.” 

Niet alleen wordt er misbruik gemaakt van hun onervarenheid, ook houden nieuwelingen een nare ervaring vaker verborgen voor hun omgeving. “Het taboe dat op BDSM rust is nog altijd groot, en daarmee ook de drempel om ervoor uit te komen als er iets misgaat”, licht Van Beek toe. Uit een enquête die in 2014 in opdracht van het Nederlandse Ministerie van Veiligheid en Justitie onder honderden BDSM’ers werd gehouden, bleek dat slechts vijf procent van degenen die zich weleens misbruikt hadden gevoeld daar ook aangifte van had gedaan. 

Dat het taboe hardnekkig is, merken alle BDSM’ers die we voor dit artikel spraken. “Er wordt al snel gedacht dat je gek bent”, vertelt Laura. “Sommige van mijn familieleden hebben misschien een vermoeden, maar ik begin er zelf niet over. Ze zouden zich kapot schrikken.” Martijn probeert er zo open mogelijk over te zijn naar bekenden en minder bekenden, maar stuit vaak op onbegrip. “Dat komt voort uit kortzichtigheid. Iemand hoort ‘BDSM’ en denkt meteen dat ik mijn leven doorbreng met een bal in mijn bek.” 

Shadesqueen vergelijkt het met de houding tegenover homoseksualiteit in de jaren ‘50 en ‘60. “Daar mocht toen niet eens aan gedacht worden, laat staan over worden gesproken.” Wel heeft ze het idee dat de scene de laatste jaren zichtbaarder is geworden, mede dankzij films zoals Fifty Shades of Grey. “Dat heeft het voor mensen makkelijker gemaakt om ervoor uit te komen, zelfs al was Fifty Shades geen fantastisch voorbeeld van BDSM.” 

Hoe schadelijk het taboe en stigma kunnen zijn, ondervond Shadesqueen een aantal jaar geleden. Ze sprak af met een fotograaf om model te staan tijdens een bondagespel. Bij de fotoshoot werd ze door hem verkracht. Toen ze kort daarna de politie belde om aangifte te doen, kreeg ze een vrouwelijke agent aan de lijn. “Ze vertelde me dat ik had kunnen weten dat dit fout zou aflopen omdat ik had ingestemd met bondage. Ze gaf me het gevoel dat het mijn eigen schuld was. Mijn zaak zou geen kans maken.”

Met de hulp van een bevriende psycholoog heeft Shadesqueen het trauma kunnen verwerken, maar ze maakt zich nog altijd boos omdat ze niet gehoord wordt in het strafrecht. “In België loop je zélf het risico een zaak tegen je te krijgen als je aangifte doet na grensoverschrijding bij BDSM.” Anders dan in Nederland, kan een persoon volgens het Belgisch strafrecht nooit instemmen met geweld tegen zichzelf. Daardoor is iedere vorm van BDSM waarbij pijn wordt toegebracht in principe strafbaar. In 2014 werd een Vlaams stel veroordeeld tot voorwaardelijke gevangenisstraf nadat ze met wederzijdse instemming aan SM deden en videomateriaal van het spel online zetten. 

Deze voorbeelden tonen aan waarom het zo belangrijk is om het taboe op BDSM te doorbreken. Volgens Van Beek ligt daar ook een verantwoordelijkheid voor mensen binnen de community. “Er zijn nog te weinig goede, herkenbare rolmodellen die middenin de maatschappij staan en openlijk vertellen over wat ze in hun vrije tijd doen. Daardoor wordt het beeld in stand gehouden van BDSM’ers als creeps.” Daarnaast zou er volgens de seksuoloog meer moeten worden geïnvesteerd in het voorlichten van zorgverleners zoals huisartsen en psychologen en justitiële medewerkers over onterechte vooroordelen over BDSM’ers en hun specifieke gezondheidsproblemen.

Heb je zelf interesse in BDSM en ben je klaar om tot actie over te gaan? Hieronder hebben we de belangrijkste tips & tricks voor je verzameld, inclusief handige links. 

Wie na het kijken van kinky porno of de Fifty Shades-trilogie goed voorbereid denkt te zijn op zijn of haar eerste spel, heeft het mis. “Doe vooral niet na wat je daar ziet”, zegt Shadesqueen. “Dan gaat het mis.” Op de website van de Vereniging Studiegroep Sadomasochisme (VSSM, ‘s werelds oudste BDSM-vereniging) is veel goede informatie te vinden. En op BDSMzaken.nl kan je je aanmelden voor chatgroepen en lezen over andermans ervaringen. 

Deze tip geldt in het bijzonder voor degenen zich willen ontwikkelen als dominante partij. “Gebruik een voorwerp niet meteen op mensen”, adviseert Shadesqueen. “Oefen eerst op een kussen, bal of ballon om te zien hoe het werkt. En breng het pas in praktijk als je de handeling onder controle hebt.” 

Vertrouwen is het toverwoord bij BDSM. Voordat je aan een spel begint, is het daarom belangrijk dat je weet met wie je te maken hebt en dat de setting veilig voelt. “Ga niet met de eerste de beste in zee”, tipt Laura. “En ga voor een partner die je grenzen kent en respecteert.” Er bestaan verschillende online matchingsites voor BDSM’ers, maar fysieke bijeenkomsten en feestjes zijn een goed alternatief (zodra het weer mag). In Nederland worden die onder meer door VSSM georganiseerd.

Om te leren over elkaars wensen en grenzen, gebruiken BDSM’ers in de regel een checklist. Daarin staat onder andere met welke activiteiten je ervaring hebt, hoeveel (of weinig) plezier je eraan beleeft en in hoeverre je iets nieuws wenst te ontdekken. Een ‘zachte grens’ staat daarbij voor iets dat je op dit moment nog niet wilt proberen, maar mogelijk wel in de toekomst. Een ‘harde grens’ is iets dat je nooit wilt proberen. 

Stopwoorden zijn noodzakelijk om niet over de grenzen van jezelf of een ander te gaan. Er kan voor worden gekozen om met twee stopwoorden te werken: één om als sub aan te geven dat je het rustiger aan wilt doen, één waarmee het hele spel onmiddellijk wordt gestopt. Ook kan het belangrijk zijn om daarnaast gebaren of cues af te spreken. “Laura kan op mijn handen slaan als ik haar adem wegneem. Dan stop ik meteen”, geeft Martijn als voorbeeld. 

Aftercare of nazorg vindt plaats na een BDSM-sessie en kan bijvoorbeeld bestaan uit knuffelen, iemand toestoppen in bed, napraten of het verzorgen van wonden. “Daarin heeft iedereen een eigen behoefte”, vertelt Shadesqueen. Volgens haar is nazorg een noodzakelijk onderdeel van BDSM omdat het helpt bij de verwerking van het rollenspel. “Bij BDSM ervaar je een bepaalde mate van stress en kunnen er veel emoties loskomen. Daarom is het belangrijk dat je nadien goed wordt opgevangen. Anders kan je je als sub slecht en gebruikt gaan voelen, dat heet een subdip.” 

Praat met je BDSM-partner over hoe je een spel hebt ervaren. “Iedereen maakt weleens per ongeluk een foutje, zeker als je elkaar nog niet zo lang kent”, vertelt Martijn. “Het belangrijkste is dat erover wordt gecommuniceerd zodat je ervan leert en elkaar blijft vertrouwen.” Het wordt aangeraden om ervaringen ook buiten je relatie te delen, bijvoorbeeld tijdens een munch of in een online praatgroep. Een laagdrempelige online BDSM-community is FetLife. Op hun site kun je een gratis profiel aanmaken. 

En loop je dan toch onverhoopt een Armie Hammer tegen het lijf? Hier vind je een lijst met BDSM-vriendelijke zorgverleners in Nederland, hier een overzicht van zorgcentra voor slachtoffers van seksueel geweld in België en hier de website van het Centrum Seksueel Geweld in Nederland. Daar kun je fysieke, mentale, maar ook juridische ondersteuning krijgen. 

Want niemand verdient het om slachtoffer te worden van geweld, óók niet in een BDSM-relatie. 

Bron: BrandpuntPlus